به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ایسنا؛ این مردم‌شناس و ناشر در یادداشتی که با عنوان «جایزه کتاب فصل، ملاک و ضابطه یا سلیقه داوران؟» نوشته است: «به نظر من جایزه کتاب فصل از اهداف اولیه خود فاصله گرفته است. برگزارکنندگان این جایزه بیش‌تر به رفع یک تکلیف و وظیفه می‌اندیشند تا ارتقای کیفیت این جشنواره. برگزیدن اثر شایسته با معیارها و استانداردهای دقیق و معتبر از آرزوهای بسیاری از نویسندگان و صاحبان آثار است که بارها تلاش می‌کنند آن را به مسؤولان یادآوری کنند، اما آن‌چه به جایی نرسد فریاد است.
من در فصل پیش یکی از آثار تازه منتشرشده خود را به دبیرخانه جایزه کتاب فصل سپردم. البته بسیار جای تعجب داشت که هیچ رسید یا مدرکی مبنی بر این‌که این کتاب را برای شرکت در جایزه کتاب فصل دریافت کرده‌اند، به من ندادند. لذا این تصور پیش می‌آید که اصلا کتاب داوری می‌شود و به مرحله بعد فرستاده می‌شود یا نه؟ حتا در همین فصل زمستان که دو اثر از انتشارات خود را برای شرکت در جشنواره دادم، با اندکی سماجت و اصرار رسید دریافت کردم.
نکته دیگر این‌که همکاران محترم دبیرخانه کتاب چندان با اهالی فرهنگ و نویسندگان و صاحبان آثار از در رفاقت و همدلی وارد نمی‌شوند؛ بویژه اگر نویسنده - ناشری مثل من سمج هم باشد. افرادی چون من که پیگیر کارهای‌شان هستند و از ضوابط و چون و چرای این جشنواره پرسش می‌کنند و علت‌ها و معیارهای انتخاب برخی آثار و راه نیافتن آثار دیگر به مراحل نهایی را می‌پرسند، همچون ارباب رجوع و گه‌گاه مزاحمی دردسرساز دیده می‌شوند، اما همه این‌ها در برابر مشکل اصلی هیچ است.
مشکل این‌جاست که برای شفافیت در نتایج و روشنی کار و پرهیز از هرگونه سلیقه‌گرایی، اولا باید معیارهای انتخاب کتاب برگزیده منتشر شود؛ مثلا در زمینه آثار پژوهشی، معیارها می‌تواند نوآور بودن، تحقیقی بودن، بهره‌گیری از منابع معتبر، نثر و سبک مناسب و... باشد. همچنین دبیرخانه کتاب فصل باید علت مردود شدن آثار را به صاحب اثر ابلاغ کنند، زیرا این کار نشان می‌دهد که معیارها و ضوابط علمی در امر انتخاب کتاب اولویت داشته و سلیقه داوران ملاک نبوده است. ظاهرا داوران در مرحله نخست با نگاهی به عنوان و جلد و تورقی چنددقیقه‌یی تصمیم می‌گیرند کتاب را به مرحله بعدی بفرستند یا نه! دقت و اعتبار این شیوه مقرون به منطق و انصاف نیست.
من خود داور چند فصلنامه علمی - پژوهشی بوده‌ام. خوشبختانه ضوابط وزارت علوم ایجاب می‌کند که داوران علل قوت یا ضعف مقالات را در همه مراحل از تناسب نام با محتوا، نوآوری، پژوهشی بودن، نتیجه‌گیری و منابع مورد استناد و... بیان کنند و برای توضیح بیش‌تر نیز فرصتی در اختیار دارند تا نظر علمی خود را بیان کنند. چنین ضوابطی داور را وامی‌دارد که مقاله یا کتاب را بهتر بررسی کند. احتمالا و ان‌شاءالله که در زمینه جشنواره کتاب سال یا کتاب فصل هم چنین ضوابطی کم و بیش اجرا می‌شود، هرچند من موفق نشدم از همکاری کارمند دبیرخانه کتاب فصل بهره ببرم و در این زمینه اطلاعات موثق و دقیقی کسب کنم، لذا با شرط احتیاط می‌گویم که اگر ملاک‌ها معتبرتر و سنجیده‌تر باشند، مطمئنا اثری که انتخاب می‌شود به هدف برگزاری چنین جشنواره‌هایی نزدیک‌تر خواهد بود.
در فصول گذشته آثار پدیدآمده در حوزه علوم اجتماعی مظلوم واقع شدند و آثار بسیار اندکی مورد پذیرش قرار گرفتند که برای من عجیب بود؛ زیرا حداقل می‌دانستم برخی کتاب‌های تحقیقی دست اول که حاصل بیش از ۱۰ سال فعالیت و پژوهش میدانی و کتابخانه‌یی بوده و موضوع بکر و جدیدی داشته و در میان اهالی فرهنگ هم استقبال خوبی را به دنبال داشته، مورد التفات قرار نگرفته است. دبیرخانه کتاب فصل به من گفت که ما داوران محدودی داریم و بیش از ۳۰۰۰ اثر هم هر فصل به دبیرخانه می‌آیند و تناسب میان کار داوران و شمار کتاب‌ها برقرار نیست، لذا نمی‌توانیم برای داوران ضوابط بیش‌تری درنظر بگیریم. البته مشخص است که این نمی‌تواند توجیه منطقی برای این مشکل باشد. ای کاش مسؤولان و دست‌اندرکاران جایزه کتاب فصل راهکارهای بهتری بیابند و برای سلامت و صحت اجرای این برنامه بکوشند.
اگر این مهم اتفاق بیفتد، موجب تشویق اهالی فرهنگ می‌شود و تحرک و آفرینش آثار بیش‌تر و بهتری را شاهد خواهیم بود. به نظر من هدف اصلی این جوایز، چه کتاب فصل و چه کتاب سال و دیگر برنامه‌ها، بر این اساس استوار است که قدر و موقع نویسندگان و صاحبان آثار فرهنگی دانسته شود، والا این‌که همچون یک وظیفه فقط هر فصل و هر سال آثاری را انتخاب کنیم و به مناسک اجرا بیش‌تر از محتوای آن اهمیت دهیم، تلاشی بی‌فایده خواهد بود که اتلاف وقت و هزینه را در پی خواهد داشت.»
معصومه ابراهیمی، فارغ‌التحصیل دکتری مردم‌شناسی، استاد دانشگاه و مدیر انتشارات و مؤسسه فرهنگی فرهامه (ناشر تخصصی آثار مردم‌شناسی و فولکلور) است. تألیف کتاب‌های «دیوشناسی ایرانی»، «کردها» (به دو زبان انگلیسی و فارسی)، «لرها» (به دو زبان انگلیسی و فارسی) و «فولکلور چیست؟»، همچنین ترجمه «دانشنامه اقوام مسلمان» و ترجمه و ویرایش کتاب «ما همانی هستیم که می‌خوریم» از جمله فعالیت‌های اوست.
نظر شما